W ostatnich latach coraz więcej pojawia się badań na temat wpływu mikroflory jelitowej w profilaktyce i łagodzeniu objawów chorobowych wybranych szczepów probiotycznych.  Dysbioza jelitowa, czyli zaburzenie w prawidłowej ilości i jakości mikroflory jelitowej, stwierdzono u pacjentów z:

• zaburzeniami czynnościowymi układu pokarmowego (biegunkami, zaparciami, wzdęciami),
• zespołem jelita drażliwego (IBS),
• atopowym zapaleniem skóry (AZS)
• zaburzeniach psychicznych (na przykład depresja) i neurorozwojowych (zaburzenia ze spektrum autyzmu).

Również wiele badań wskazuje na związek nieprawidłowej struktury mikrobioty jelitowej z chorobami cywilizacyjnymi m.in:

• cukrzycą typu 2,
• otyłością i nadciśnieniem tętniczym,
• z chorobami autoimmunizacyjnymi, na przykład celiakią, cukrzycą typu 1, reumatoidalnym
• zapaleniem stawów,
• nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (Choroba Leśniowskiego-Crohna, Wrzodziejące zapalenie jelita grupego)

Według aktualnej definicji Food and Agricultural Organization (FAO) i World Health Organization (WHO) probiotyki to żywe mikroorganizmy, które podawane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. W tabeli poniżej przedstawiono podstawowy mechanizm działania probiotyków [1].

MECHANIZM DZIAŁANIA PROBIOTYKÓW

Rzadkie- dotyczą szczepu bakterii

— modulacja odpowiedzi immunologicznej

— wytwarzanie specyficznych substancji bioaktywnych

— działanie endokrynne i neurogenne

Częste- dotyczą gatunku bakterii

— stabilizacja bariery jelitowej

— bezpośredni antagonizm z patogenami

— metabolizm soli kwasów żółciowych

— aktywność enzymatyczna

— neutralizacja karcinogenów

— wytwarzanie witamin

Powszechne — dotyczą rodzaju bakterii

— ochrona przed kolonizacją przez patogeny

— wytwarzanie SCFA (krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe; kwas masłowy, octowy, propioniowy)

— stabilizacja/normalizacja mikrobioty jelitowej

— wpływ na zwiększoną wymianę enterocytów

— regulacja pasażu jelitowego

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tabela 1. Mechanizmy działania probiotyków względem częstości występowania wśród badanych szczepów (Hill wsp. [2], zmodyfikowane)

Zastosowanie wybranych szczepów probiotycznych w danych jednostkach chorobowych

Wśród najczęściej stosowanych probiotyków można wyróżnić bakterie kwasu mlekowego z rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium oraz niepatogenne grzyby drożdżopodobne Saccharomyces boulardii. Jednak podczas doboru preparatu najbardziej istotna jest znajomość jaki rodzaj (na przykład Lactobacillus), który gatunek (na przykład Lactobacillus rhamnosus) oraz który szczep (Lactobacillus rhamnosus PL 1 lub Lactobacillus rhamnosus ATCC 53103) został przebadany i zastosowany w danym wskazaniu klinicznym [3,4].  Na podstawie tabeli nr 2 widzimy, że niektóre szczepy znalazły zastosowanie w łagodzeniu wybranych objawów chorobowych  np. szczep Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103), który znajdziemy w preparacie m.in LoGGic, Dicoflor  wraz ze szczepem Saccharomyces boulardii CNCM I-745  dostępnym w preparacie Enterol/Enteris/Lacidoenter są skuteczne  m.in w zapobieganiu i leczeniu biegunki poantybiotykowej  (tab.2).

Szczep	Wybrane zastosowanie	Preparaty zawierające opisywane szczepy
Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103)	—zapobieganie i leczenie biegunki poantybiotykowej, —zapobieganie biegunce spowodowanej Clostridium difficile — leczenie i zapobieganie  AZS (atopowe zapalenie skóry) —wspomaganie leczenia w chorobie Leśniowskiego-Crohna — choroby wątroby	LoGGic, Dicoflor, AcidolacBaby, Coloflor GG, Coloflor baby, Diflos, Floractin
Saccharomyces boulardii CNCM I-745	—zapobieganie i leczenie biegunki poantybiotykowej, —zapobieganie biegunce spowodowanej Clostridium difficile —wspomaganie leczenia w chorobie Leśniowskiego-Crohna —wspomaganie leczenia Helicobacter Pylori —wspomaganie leczenia candidozy	Enterol , Enteris (bez laktozy), Lacidoenter (bez laktozy)
Lactobacillus plantarum 299V	— zespół jelita drażliwego (IBS), głownie w postaci biegunkowej	Sanprobi IBS
Lactobacillus rhamnosus PL1	—niezaostrzona choroba uchyłkowa i hemoroidalna	ProctoLact-M
Lactobacillus rhamnosus PL1, Lactobacillus plantarum PM1	— nawracające infekcje układu moczowo-płciowego	UroLact
Lactobacillus paracasei LC-01TM, Lactobacillus acidophilus LA-5, Lactococcus lactis R-707-1 TM, Bifidobacterium animalis subsp. lactis BB-12	— zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego, szczególnie zaparcia — znaczna dysbioza jelitowa, na przykład po kuracji antybiotykowej	SymbioLact Comp
Streptococcus thermophilus DSM24731, Bifidobacterium longum DSM24736, Bifidobacterium breve DSM24732, Bifidobacterium infantis DSM24737, Lactobacillus acidophilus DSM24735, Lactobacillus plantarum DSM24730, Lactobacillus paracasei DSM24733, Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus DSM24734	—zapobieganie i podtrzymywanie remisji w zapaleniu zbiornika jelitowego (pouchitis) i wrzodziejącym zapaleniu jelit (ulcerative colitis) — znaczna dysbioza jelitowa, na przykład po kuracji antybiotykowej — encefalopatia wątrobowa i stłuszczenie wątroby, — popromienne zapalenie jelit — zespól jelita drażliwego (IBS)	Vivomixx

Tabela 2. Informacje o zastosowaniu przebadanych i rekomendowanych probiotyków na podstawie literatury i obserwacji własnych z  uwzględnieniem nazw preparatów dostępnych w Polsce [5, zmodyfikowany]

Poza wymienionymi w tabeli nr 2 jednostkami chorobowymi, warto wspomnieć o probiotykoterapii w SIBO (small intestinal bacterial overgrowth), które jest bezpośrednio związane z nieprawidłową mikrobiotą jelitową  i charakteryzuje się nadmiernym rozrostem mikroflory jelita cienkiego. Typowym objawem klinicznym  w przebiegu SIBO jest złe samopoczucie pacjenta po spożyciu kiszonek, probiotyków wieloszczepowych i prebiotyków, również często po spożyciu surowych warzyw i owoców. W przypadku SIBO nie są wskazane preparaty probiotyczne ze szczepami z rodzaju Lactobacillus, w szczególności Lactobacillus acidophilus, może to bowiem nasilać dolegliwości i pogarszać stan pacjenta. Badania wykazały pozytywną  zależność między występowaniem SIBO i zespołem jelita drażliwego (IBS, irritatable bowel syndrom) [6].  W probiotykoterapii SIBO skuteczne i bezpieczne będą preparaty zawierające szczep probiotyczny Saccharomyces boulardii CNCM I-745 (Enterol/Enteris/Lacidoenter) i probiotyki z rodzaju Bifidobacterium ( np. Bifidobacterium Balance Aliness/ Bifidus Balance+FOS Jarrow).  Więcej na temat terapii pisałam tu–> SIBO-leczenie.

Podsumowując wybrane szczepy probiotyczne mają udowodnione korzystne działanie w wybranych jednostkach chorobowych. Dlatego, też bardzo ważną rolę odgrywa probiotykoterapia celowana, dobrana pod konkretne objawy. Nie każdy szczep probiotyczny będzie korzystny dla każdego. Jednakże dostępne są preparaty dobrej jakości, z działaniem popartym badaniami, dlatego można rozważyć ich wprowadzenie u pacjentów w określonych schorzeniach.

 

 

Piśmiennictwo:

1.  Food and Agricultural Organization of the United Nations and World Health Organization. Joint FAO/WHO
   working group report on drafting guidelines for the
   evaluation of probiotics in food. Food and Agricultural
   Organization of the United Nations. 2002.
2. Hill C, Guarner F, Reid G, et al. Expert consensus document. The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2014; 11(8): 506–514, doi: 10.1038/ nrgastro.2014.66, indexed in Pubmed: 24912386, zmodyfikowane)
3. Szajewska H. Probiotyki w Polsce — kiedy, jakie i dlaczego? Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy. 2010; 2; 1: 1–9.
4. McFarland LV, Evans CT, Goldstein EJC. StrainSpecificity and Disease-Specificity of Probiotic Efficacy: A Systematic Review and Meta-Analysis. Front Med (Lausanne). 2018; 5: 124, doi: 10.3389/ fmed.2018.00124, indexed in Pubmed: 29868585.
5. Floch MH, Walker WA, Sanders ME, et al. Recommendations for Probiotic Use — 2015 Update: Proceedings and Consensus Opinion. J Clin Gastroenterol. 2015; 49 Suppl 1: S69–S73, doi: 10.1097/ MCG.0000000000000420, indexed in Pubmed: 26447969.
6. 19. Bures J, Cyrany J, Kohoutova D, et al. Small intestinal bacterial overgrowth syndrome. World J Gastroenterol. 2010; 16(24): 2978–2990, indexed in Pubmed: 20572300