Cierpisz z powodu dolegliwości jelitowo-żołądkowych. Wzdęcia, gazy, biegunki czy zaparcia to dla Ciebie codzienność. Lekarz stawia diagnozę- Zespół jelita nadwrażliwego, główne zalecenia jakie słyszysz to zastosowanie leków objawowych i mniej stresu. Dolegliwości utrzymują się dalej i nie obserwujesz poprawy. Twoje samopoczucie i stan psychiczny jest w coraz gorszym stanie. ZJD to nie tylko uporczywe dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, ale i zły stan psychiczny, depresja i brak chęci do życia.
Co to jest ZJD?
Zespół jelita drażliwego (ZJD, ang. Irritable Bowel Syndrome-IBS) to bardzo częsta choroba, która dotyczy aż 50% osób z dolegliwościami gastroenterologicznymi. Definiowany jest jako nawracający ból brzucha:
- występujący średnio przez co najmniej 1 dzień w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące,
- spełniający co najmniej 2 z 3 kryteriów:
1. związany jest z defekacją,
2. związany jest ze zmianą częstości wypróżniania
3. związany jest ze zmianą konsystencji stolca.
Wyróżniamy 3 główne podtypy IBS:
- Postać biegunkową- dotyczy ok. 40% pacjentów, stolce są liczne i o małej objętości, wypróżnianie często jest następstwem posiłku. Pacjenci odczuwają ulgę po wypróżnieniu. Ból w okolicy lewego podbrzusza manifestuje się u 70% pacjentów.
- Postać zaparciowa- najczęściej występuje u kobiet i dotyczy 15% pacjentów z IBS.
- Postać mieszana- występują epizody biegunek jak i zaparć.
- Postać atypowa/niesklasyfikowana- wstępuję wtedy kiedy objawy nie pasują do żadnych z powyższych podtypów.
Bardzo ważne przy diagnozowaniu IBS, jest wykluczenie chorób organicznych m.in nieswoistych chorób zapalnych jelit i nowotworów przewodu pokarmowego.
ZJD A DIETA LOW-FOODMAP
Diet low-FODMAP to dieta, która wyklucza:
- oligosachardy (fruktany, fruktooligosachardy-FOS, galaktooligosacharydy-GOS),
- disachardydy (laktoza), monosachardy (fruktoza),
- poliole (sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol, polidekstroza, izomalt)
Substancje te występują w dużych ilościach w diecie zachodniej, m.in przez powszechne dodawanie syropu glukozowo-fruktozowego do żywności. Dostarczając je z pożywieniem, następuje ich fermentacja w jelicie cienkim/grubym pod wpływem mikrobiomu. W efekcie fermentacji powstają gazy (wodór, metan), które nasilają dolegliwości (biegunki, wzdęcia, zaparcia). Narastający dyskomfort w przewodzie pokarmowym, będzie negatywnie wpływał na samopoczucie (jelitowy układ nerwowy- jelita w 80% wpływają na mózg, a mózg wpływa jedynie w 20% na nasze jelita).
Wpływ FODMAP na funkcjonowanie przewodu pokarmowego może być różny. Zazwyczaj wysokie spożycie pokarmów bogatych w FODMAP, będzie zwiększało ilość wody w jelicie cienkim, zwiększało produkcję gazów i wpływało na perystaltykę jelitową.
Dieta LOW-FODMAP, polega na spożywaniu produktów ubogich w FODMAP przez 8 tygodni, a następnie powolne zwiększanie ich ilości w diecie.
Tabela poniżej przedstawia produkty bogate i ubogie w FODMAP.
|
KATEGORIA |
BOGATE W FODMAP |
UBOGIE W FODMAP |
| WARZYWA | szparagi, cebula, czosnek, seler, burak, kalafior, kukurydza, pieczarki, grzyby shitake, groszek zielony świeży, kapusta kiszona, słodki ziemniak | bakłażan, papryka, brokuł, brukselka, kapusta biała, marchew, cukinia, ogórek, sałaty, rzodkiewka, szpinak, pomidor, oliwki, cebula piklowana |
| OWOCE | jabłko, brzoskwinia, awokado, dojrzały banan, jeżyny, czereśnie, figi, grejpfrut, guawa, liczi, nektarynka, persymonia, gruszka, śliwka, granat, arbuz
owoce suszone: jabłka, morele, daktyle, figi, jagody goji, mango, śliwki, rodzynki, ananas |
zielone banany, borowki, maliny, truskawki, mandarynka, dragon fruit, durian, winogrona, kiwi, cytryna, melon, mango, pomarańcza, ananas
owoce suszone: tylko banan |
| PRODUKTY MLECZNE | mleko, kefir, jogurt naturalny, mleko owsiane, mleko sojowe, lody | mleko, jogurty sery bez laktozy, ser camembert, ser feta, cheddar, mozzarella, jogurt kozi, ser sojowy, mleczko kokosowe, jogurt kokosowy, mleko migdałowe, mleko z konopi, mleko z komosy ryżowej, mleko ryżowe |
| ŹRÓDŁA BIAŁKA | wszystkie warzywa strączkowe poza czerwoną soczewicą | każde mięso, jaja, tofu, tempeh |
| ZBOŻA | wszystkie zboża zawierające gluten, kukurydza | komosa ryżowa, ryż, płatki owsiane |
| ORZECHY | migdały, nerkowce, pistacje | orzechy makadamia, brazylijskie, pekan, nasiona chia, nasiona maku, sezam, pestki słonecznika, orzechy włoskie |
Produkty FODMAP nie są przyczyną IBS, ale ich eliminacja minimalizuje objawy. Dieta FODMAP to ogólne zalecenie, nie uwzględnia indywidualnej wrażliwości i tolerancji pokarmu. Nie u wszystkich z IBS będzie niezbędna eliminacja wszystkich pokarmów bogatych w FODMAP w każdej ilości. Dlaczego? Ponieważ może występować problem z tolerancją oligosacharydów, laktozy czy fruktozy, a poliole mogą być dobrze tolerowane. U takiego pacjenta np. awokado w diecie (źródło polioli-sorbitolu) może nie stanowić problemu i być dobrze tolerowane nawet w ilości 80g (wysoka zawartość sorbitolu). Dlatego, należy wykonać dokładną diagnostykę nietolerancji.
Dieta LOW- FODMAP nie dla wszystkich i nie na całe życie! Dlaczego?
Produkty FODMAP mają też pozytywne aspekty dla naszego zdrowia:
- wpływają na poprawę gospodarki lipidowej,
- zwiększają objętość stolca,
- poprawiają wchłanianie wapnia,
- należą do prebiotyków (dlateg np. w produktach dla dzieci włącza się GOS i FOS)
- fermentacja, która następuję w jelicie pod wpływem tych produktów, oddziałuje pozytywnie na barierę jelitową i kolonocyty (komórki jelita grubego), przez produkcje SCFA ( w tym maślanu).
DIETA LOW FODMAP-ELIMINACJA I REINTRODUCJA
Okres eliminacji z dietą LOW FODMAP jest w celu, uzyskania “czystej kartki” do wprowadzania i rozszerzania diety o kolejne produkty i trwa 8 tygodni. Po tym okresie wprowadzamy jeden produkt FODMAP na tydzień i spożywamy go 2 razy w tygodniu. Jeżeli symptomy powracają usuwamy go z diety na dłużej. Natomiast jeśli objawy się nie pojawiają zwiększamy ilość tego produktu w diecie i wprowadzamy kolejne produkty pojedynczo z tej samej grupy.
Zalecana kolejność wprowadzania FODMAPU:
POLIOLE–> LAKTOZA*–> FRUKTOZA*–>FRUKTANY*–>GALAKTANY*
*W przypadku stwierdzonej nietolerancji te fodmapy wprowadzamy na końcu.
Na przykład:
- Poliole: 2-4 suszone morele/ 1/2 szklanka grzybów
- Laktoza: 1/2 szklanki mleka
- Fruktoza: 1/2 mango, 1-2 łyżeczka miodu
- Fruktany: 1 szklanka makaronu
- Galaktany: 1/2 szklanka soczewicy
Wprowadzamy np. w poniedziałek i czwartek. Następnie obserwujemy reakcje organizmu.
Co jeśli FODMAP nie działa?
Jeżeli mimo zastosowania diety LOW FODMAP objawy dalej się utrzymują, należy:
- usunąć dodatkowo kofeinę, alkohol i wysokotłuszczowe produkty
- wprowadzić ciepłe posiłki, unikać zimnych potraw i napoi
Jeżeli po okresie 6-8 tygodni nie ma poprawy, być może szkodzi nam coś co jest LOW FODMAP. W tym celu, konieczne jest sprawdzenie nadwrażliwości pokarmowe IgG-zależnej.
SUPLEMENTACJA W IBS
Poza dietą LOW FODMAP, warto wprowadzić suplementację:
- Probiotyków: Sanprobi IBS, lub Vivomixx. Jeżeli nie mamy wykonanego testu na SIBO (przerost mikroflory jelita cienkiego) i badanie w kierunku dysbiozy bakteryjnej w jelicie grubym, najbezpieczniejszym probiotykiem będzie Symbiolact b.
- Laktoferyna
- Laktaza- przy nietolerancji laktozy
- L-glutamina i Zn: uszczelnienie bariery jelitowej, zrównoważenie i “uspokojenie” pasażu jelitowego. Częste niedobory Zn przy postaci biegunkowej (należy sprawdzić poziom Zn).
